Yaşlanma ile vücutta bir takım fizyolojik değişiklikler kaçınılmaz olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu fizyolojik değişikliklere çeşitli hastalıkların eklenmesi yaşlı bireyde ağrı, aktivite kısıtlanması ve katılımda azalması gibi çok sayıda soruna neden olmaktadır ve yaşlı bireyin yaşam kalitesi bozulur. Yaşlı insanda yaşanabilecek sorunların üstesinden gelmek için iyi planlanmış kapsamlı sağlık hizmetlerine diğer bir ifade ile “geriatrik rehabilitasyona” gereksinim vardır.

Geriatrik rehabilitasyon yaşlıda fizyolojik kayba veya hastalığa bağlı gelişen fonksiyonel kötüleşmenin önlenmesi, geciktirilmesi, en aza indirilmesi veya tersine çevrilmesi amacı ile verilen hizmetlerin tamamıdır.

Geriatrik Rehabilitasyon Neden Uygulanır?

Birey açısından düşünüldüğünde, her hasta bozulan yaşam kalitesini tekrardan arzulanan seviyeye ulaşmasını diler. Bu durum yaşlılar için de aynıdır. Hızla artan yaşlı nüfusun bu haklı talepleri sağlık sisteminin en fazla üzerinde durduğu konulardan bir tanesidir. Temel hedef, en ekonomik ve etkin şekilde yaşlanan insanda yaşam kalitesini artırmaktır. Bu hedefe varmak için geriatrik rehabilitasyon bir zorunluluk olarak karşımıza çıkmaktadır.

Geriatrik Rehabilitasyon Nasıl Uygulanır?

Geriatrik rehabilitasyonda unutulmaması gereken, her hastanın kendine özel ihtiyaçları olduğudur. Rehabilitasyon planı kişiye özgü oluşturulursa başarı artar. Bu plan için ön koşul geriatrik hastanın fonksiyonel değerlendirmesinin yapılmasıdır. Fonksiyonel değerlendirme sonrası hasta için belirlenen hedefler hastanın fizyolojik, sosyal, ekonomik, ailevi, bilişsel, kültürel ve sosyal durumları yanı sıra eldeki mevcut olanaklar göz önüne alınarak belirlenir.  Mevcut durum, varılması planlanan hedefler ve rehabilitasyon süreci hasta ve yakınları ile paylaşılarak hedefler hakkında farklı beklentilerin oluşmasına engel olunur.

Türk geriatri derneğinin de üzerinde durduğu geriatrik rehabilitasyon ilkeleri ve evreleri;

• Kişinin işlevsel düzeyini belirlemek,
• Değişen fizyolojik kapasitesini dikkate almak,
• Ailenin ve kişinin beklentilerini belirleyerek hedef oluşturmak,
• Psikolojik durumu belirleyerek motivasyon kaynakları planlamak,
• Birbirini tetikleyen birçok unsur olduğunu göz ardı etmemek,
• Kaybedilen işlevin tekrar kazanabileceğini bilmek ve inanmak,
• İlerlemenin yavaş olabileceğini kabul etmek,
• İlaç kullanımını minimumda tutmak,
• Hareketsizliği önlemek,
• Egzersiz programını günlük yaşama entegre edilecek düzeyde, karmaşıklıktan uzak planlamak olarak sıralanabilir.

Geriatrik Rehabilitasyonda Karşılaşılan Semptomlar Nelerdir?

Yaşlanmayla ortaya çıkan sorunlar bir bütün olarak ele alınmalıdır. 65 yaş ve üzerindekilerin %90’ında bir, %15’inde ise dört veya daha fazla kronik hastalık bir aradadır.

• Ağrı. Kronik ağrı açısından yaşlılar önemli bir risk grubunu oluşturur.
• Osteoporoz ve Kırıklar. Osteoporozdan korunmak için risk faktörlerinin saptanması ve azaltılması, doğru rehabilitasyon programının düzenlenmesi, osteoporozun çok önemli komplikasyonu olan kırıkların önlenmesi önemlidir.
• Düşmeler. Toplum içinde yaşayan yaşlıların yaklaşık %30-40’ının yılda en az bir kez düştüğü birden fazla düşme öyküsü olan bireylerin oranın daha fazla olduğu düşünülmektedir.
• Kırılganlık. Birbiri ile ilişkili pek çok sistemde bozulma ile seyreder.
• İdrar Kaçırma. İleri yaş grubunda sıkça rastlanan ancak diğer geriatri sorunlara göre göz ardı edilen bir klinik tablodur.
• Uyku Bozukluğu. İleri yaşlarda uyku problemleri oldukça yaygın bir durumdur.
• İştahsızlık. 
• İlaç Kullanımı.
• İshal sendromu

Geriatrik Rehabilitasyon Programının Evde Yapılmasının Avantajları Nelerdir?

Hastanın bulunduğu ortamda rehabilitasyon uygulaması avantajıdır. Çünkü;

• Fizyoterapistin daha fazla hastaya odaklanma potansiyeline ortam sağlar.
• Hasta transport için evden ayrılmak zorunda kalmaz.
• Hastanın ailesinin veya bakım verenlerin rehabilitasyon sürecine daha fazla katılımı sağlanabilir.
• Program yeterli yoğunlukta uygulanabilir ve ailenin yükü azaltılır.

Geriatrik Rehabilitasyon Programında Neler Yapılmalıdır?

Yaşlılarda uygulanan fiziksel aktivitelerde fonksiyonel kapasiteyi artırmak ana hedef olmalıdır. Bu kapasitenin artması  ise yaşam kalitesini yükseltecektir. Egzersizlerdeki  amacımız  bütün kas gruplarının aktiviteye dahil edilmesi, kısa egzersiz sürelerini izleyen uygun istirahat dönemlerinin olması ve çok tekrar içeren basit egzersizler şeklinde olmasıdır. 

Yaşlılarda Uygulanan Egzersizin Amaçları Nelerdir?

• Yaşlı bireyi diğer insanlarla bütünleştirmek, sosyalleştirmek için ortam oluşturmak,
• Yaşlının kondisyonunu geliştirip, fiziksel kapasitesini artırmak,
• Günlük aktivitelerini uygulayabilmek için gerekli olan kas kuvvetini sağlamak,
• Yaşlılarda dengenin sağlanarak, düşmelerin önüne geçmek şeklinde sıralanabilir.

Yaşlılara Uygulanacak Tedavi Yöntemleri Nelerdir?

• Manuel terapi
• Mobilitasyon ve germe
• Modaliteler (sıcak, soğuk, elektrik stimülasyonu)
• Foksiyonel gücü, hareket açıklığını, esnekliği ve dayanıklılığı geri kazandırmak için terapötik egzersizler
• Masaj
• Denge, koordinasyon, kinestetik duyu, motor koordinasyon, duruş ve propriyosepsiyonu yeniden kazandırılması için nöromüsküler yeniden eğitim
• Fonksiyonel performansı geri kazanmak için yönlendirilmiş terapötik aktiviteler 

Yaşlılarda yapılan egzersizlerin faydaları oldukça çarpıcı şekilde olumlu olmaktadır.

• Ani tepki verme süresi kısalmakta,
• Kronik ağrıları azalmakta
• Kemik kitlesinin ağırlaşması sağlanarak, osteoporoz gelişimi azalmakta,
• Denge ve postürün düzelmesi sağlanmakta,
• Kas kütlesinin gelişmesi ile birlikte, kırık oluşma riskini azaltmakta,
• Eklem flexibilitesini  (esnekliğini) , kas gücünü ve kas direncini artırmakta,
• Obezite, diyabet, hipertansiyon ve hiper lipidemi gibi hastalıklar üzerinde olumlu etkileri bulunmaktadır.
• Mental zindelik artmakta

DİKKAT!

Yaşlılarda gerçekleştirilen rehabilitasyon uygulamaları gerçekçi olmalı, planlı bir şekilde tekrarlanmalı ve gerektiğinde değiştirilmelidir. Mevcut işlevler korunarak, ömrün kalan kısmında yaşam kalitesi artırılarak kişinin bağımsız ve sosyal olmasına yardım edilmelidir. Rehabilitasyon programı kişinin iyileşme sürecini pozitif etkileyecek şekilde her yaşlıya özel olmalıdır.