TEMPOROMANDİBULAR EKLEM (TME)

Temporomandibular eklem(TME) günlük yaşamda konuşma, çiğneme, yutma, mimik oluşturma ve çeşitli duyguların ifadesinde sürekli olarak kullanılan önemli eklemlerden biridir.

Genel olarak toplumda temporomandibular eklem(TME) disfonksiyonu ile ilişkili en az bir semptom bulunma sıklığının yaklaşık %41, en az bir klinik bulgu bulunma sıklığının ise yaklaşık %56 olduğu tahmin edilmektedir. Bulgu ve şikayetlere daha çok; genç ve orta yaşta rastlanır. Temporomandibular eklem(TME) bozukluklari kadınlarda erkeklerden 3-6 kat daha sıktır.

Vücudun en sık kullanılan eklemlerindendir. Bir günde ısırma, çiğneme, konuşma ve esneme için yüzlerce defa kullanılır.

Temporomandibular Eklem(TME) Bozukluklarının Nedenleri Nelerdir?

Temporomandibular eklem(TME) bozukluğuna yol açan ve sık karşılaşılan faktörler şunlardır:

1. Postür bozukluğu ve mesleki zorlanmalar: baş öne pozisyonunda 15 dakika oturmak bile ağrı oluşması için yeterli bir süredir. Baş öne pozisyonu kompresif güçleri artırarak intervertebral disk dejenerasyonuna neden olabilir. Telefonu uzun süre baş ile omuz arasında tutma ve yanlış postürda bilgisayar kullanma gibi aktiviteler de etiyolojide azımsanamayacak bir öneme sahiptir.

1. Bruksizm: i̇stemsiz olarak diş sıkma ve özellikle geceleri ortaya çıkan diş gıcırdatmadır. Bir yakını uyarana ya da diş hekimi dişler veya dil üzerindeki aşınmaları gösterene kadar hasta çoğunlukla bu durumun farkında değildir. Çoğu hasta sabahları çene ve kulak ağrısıyla uyanır.
2. Parafonksiyonel alışkanlıklar: Sakız çiğneme, tırnak yeme, yanak ısırma, dili döndürme gibi aktivitelerdir. Çocuklarda biberonla beslenmenin uzaması, parmak ve uzun süre emzik emme de bu grup içinde değerlendirilmekte veya bunların parafonksiyonel alışkanlıkları kolaylaştırdığı kabul edilmektedir. Sürekli kas aktivitesine yol açtıklarından dolayı parafonksiyonel alışkanlıklar yorgunluk veya ağrıya neden olur.
3. Stres: Bilinçli ya da bilinçsiz olarak diş sıkmaya neden olur.
4. Diş hastalıkları ve dişlerin yerleşim düzeninin bozuk olması, tek taraflı çiğneme.
5. Çene travması, çene ve fasiyal kemiklerde geçirilmiş kırık.
6. Doğumsal anomaliler.

Temporomandibular eklem(TME) Bulguları Nelerdir?

Hastalar ekleme ve çevre yumuşak dokulara lokalize ağrıdan, klik-krepitasyon tarzındaki eklem seslerinden ve hareket bozukluğundan yakınır. Semptomlar kroniktir. Lokalize temporomandibular eklem(TME) ağrısının iki temel nedeni vardır; makrotravma ve parafonksiyonel alışkanlıklara bağlı mikrotravma. Çoğu semptom Temporomandibular eklem(TME)’in bizzat kendisi ile ilişkili değildir.

Hastaların %80’i baş, %40’ı yüz ağrısından yakınır. Ağrı çeneyi açıp kaparken kötüleşir. Soğuk, kas spazmını ve ağrıyı artırır. Başın öne pozisyonda durması baş ağrısının önemli bir nedenidir. Trapez kasında da ağrılı spazm olabilir. Hastalar çoğu zaman migren, boyun ve omuz ağrısından da yakınır.

Hastaların %50’sinde aynı zamanda kulak ağrısı da vardır. Bu hastalar kulak enfeksiyonu zannedilerek tedavi edilebilir ancak bir enfeksiyon tespit edilemez. Ağrı genellikle kulağın önüne ve alt kısmına lokalizedir. Hastaların %33’ü nde kulakta dolgunluk hissi bulunur.

Klik tedaviye en dirençli semptomdur. Klik, ağrı ile beraber olabilmesine rağmen her zaman ağrı eşlik etmez. Ağrısız klik sadece %1’i ileride problem oluşturur.

Temporomandibular eklem(TME) Tanısı Nasıl Konur?

MR Görüntüleme : altın standart olarak kabul edilir.

Direkt Radrografi : kemik yapısı hakkında fikir edinilir özellikle eklem dejenerasyonunda eklem yüzünde skleroz, eklem mesafesinde daralma ve osteofitler bulunur. 

Panoramik Grafi : Diş hekimliğinde sık kullanılan grafiği daha çok dişleri ve mandibulayı değerlendirmek amacıyla kullanılmakla birlikte zaman zaman temporomandibular eklem(TME) için de faydalı bilgiler sağlayabilir.

Fizik Muayene : Temporomandibular eklem(TME) değerlendirilir. Kasların gücüne bakılır. Boyun- sırt kasları ve poster değerlendirilmesi yapılır.

Temporomandibular eklem(TME) Tedavisi Nasıldır?

Temporomandibular eklem(TME) bozuklukları diğer kas iskelet sistemi rahatsızlıklarına benzer şekilde tedavi edilmelidir. 

Tedavide;

• Ağrıyı azaltmak, 
• Yanlış yük dağılımını kaldırmak, 
• Fonksiyonu düzeltmek, 
• Kişiyi normal günlük aktivitelerine döndürmek amaçlanır.

Temporomandibular eklem(TME) rahatsızlıkları kendini sınırlayıcı özelliğe sahip olduğundan öncelikle konservatif tedavi denenmelidir. Bu yöntemlerle tedavideki başarının %80’in üzerinde olduğu bildirilmektedir. Hastaların %50 sinde genellikle 2-4 haftada semptomlar çözülür.

Temporomandibular eklem(TME) rahatsızlığı olanların %80’i 6 ay içinde ilaç veya fizik tedavisiz düzelir, ancak bunun nüks olmayacağı anlamına gelmez.

Farmakolojik Tedavi

Pek çok farklı ilaç Temporomandibular eklem(TME) ve ilişkili problemlerde kullanılabilir. Genel olarak NSAİİ’ler, kortikosteroidler, kas gevşeticiler, antideprasanlar ve intraartiküler ajanlar tek başına veya çeşitli kombinasyonları şeklinde sık kullanılır.

Oklüzal Tedavi

Diş hekimleri tarafından her hastaya özel yapılan “splint” sert akrilikten takılıp çıkarılabilen bir apareydir. Üst ya da alt diş arkana uygulanabilir. Genellikle ısırma koruyucusu, gece koruyucusu, veya ortopedik cihaz olarak tanımlanır. Eklemdeki yüklenmeyi değiştirip değiştirmediğine dair kesin bir bulgu yoktur, ancak parafonksiyonel aktiviteyi değiştirdiği kabul edilmektedir. Klinik olarak %70-90 başarılı bulunmuştur. 

Fizik Tedavi 

Temporomandibular eklem(TME) bölgesinde en sık kullanılan fizik tedavi ajanları tens, yüzeysel ve derin sıcak uygulamalar, soğuk, miyofasyal gevşetme ve kuru iğnelemedir. Bu modalitellerin etkisi yumuşak doku ve eklem mobilizasyonu ile artırılır. 

Ortak etki mekanizmaları ; doku esnekliğinin artırılması, ağrı-kas spazmı ve enflamasyonun azaltılması, duyusal input değişikliği, kas koordinasyonunun iyileştirilmesi, doku rejenerasyonunun kolaylaştırılması ve plasebo etkisidir.

Elektroterapi : Kullanılan pek çok farklı elektro terapi modelitesi arasında en sık tercih edileni tenstir. Çoğunlukla masseter kası üzerine uygulanır. Uygulama süresi hastanın toleransına göre ayarlanır ve genellikle 15 -20 dakika arasında değişir.

Soğuk uygulama : Özellikle akut enflamatuar durumlar, travma ve cerrahiden sonra kullanılan en önemli tedavi modelitesi soğuktur. Soğuk ile sinir iletim hızı azalır ve sinaptik aktivite değişir. Soğuk uygulama spazmı azaltır. Soğuk uygulama ve germe kas spazmı ve ağrıyı azaltmada en önemli iki tekniktir.

Sıcak uygulama : Temporomandibular eklem(TME) için önemli tedavi modelitelerinden biri de sıcak uygulamadır. Sıcak uygulandığı alanda lokal kan dolaşımını arttırır, kas spazmını azaltır, sinir iletimini yavaşlatır, Kollejenin esnekliğini artırır ve sedatif etki gösterir. Manipülasyon ve germe egzersizlerinden önce uygulanması bu nedenle önemlidir.

Miyofasyal Gevşetme :

Genellikle kas kaynaklı temporomandibular eklem(TME) problemlerinde kullanılır. Bir fizyoterapist tarafından yapılabileceği gibi hastanın kendisi de uygulayabilir. Ağrılı bölgeye nazikçe yapılmalıdır. Bu yolla duyusal input değişir, ağrı inhibe olur, ödem azalır, kan akımı artar. Ağrı da rahatlama sağlanırsa tedaviye devam edilmeli aksi taktirde son verilmelidir.

Kuru İğneleme : Kuru iğneleme steril akupunktur iğneleri ile yapılan lokal bir tedavidir. İğnenin girişi, belirgin şekilde membran potansiyelini değiştirir ve sinir iletimini bloke eder. Akut ve kronik ağrılı Temporomandibular eklem(TME) lezyonlarında başarılı bir şekilde kullanılabilir. 

Egzersiz : Temporomandibular eklem(TME) sorunlarında egzersiz ve manuel tedavinin etkin olduğu gösterilmiştir. Spesifik egzersizlere poster egzersizlerinin eklenmesi daha uygundur.

• Eklem hareket açıklığının artırılması
• Eklem çevresindeki kaslarının gücünün arttırılması
• Mobilitasyon ve manipülasyon
• Germe 
• Ritmik stabilizasyon tekniği
• Koordinasyon egzersizleri

Fizyoterapist bu tekniklerden bir veya birkaçını sizi değerlendirdikten sonra hipermobil yada hipomolitenize göre karar verir ve reçete eder.