TOPUK DİKENİ 

Topuk kemiği -calcaneus- dairesel bir yapıya sahiptir. Yerle temas halinde olarak bizi dünyaya bağlayan ayağımızın en önemli kemiğidir. Yürüme sırasında yere temas eden ilk bölge de topuk kemiğindedir.

Topuk Dikeni Nedir?

Topuk dikeni ayak tabanında ağrılara yol açarak yaşam kalitesini olumsuz etkileyen önemli bir sağlık problemidir. Genellikle uzun süreli hareketsizliğin ardından ayak tabanında batma hissiyle kendini gösterir. Ağrı daha çok sabah yataktan kalktıktan sonra atılan ilk birkaç adımda şiddetli hissedilir. Uzun süre ayakta kalma veya oturduktan sonra ayağa kalkmayla da ağrı tetiklenebilir.

Topuk dikeni, topuk kemiğinin alt kısmında kalsiyum birikmesi nedeniyle oluşan kemiksi çıkıntıya verilen addır. Bu çıkıntı röntgende kolayca teşhis edilebilir. Bazen röntgende görülmeyecek kadar küçük topuk dikeni de olabilir. Bu duruma “topuk dikeni sendromu” adı verilir. Topuk dikeni çoğunlukla ayağın altından geçen ve topuk kemiğini parmaklara bağlayan plantar fasya adındaki kalın doku bandının iltihaplanması sonucunda ortaya çıkar. Normal koşullar altında, bu bant şok emici bir kemer gibi davranır ve ayağı destekler. Bu banttaki gerginlik ve stres artarsa zamanla iltihaplanma gelişir. Topuğun arkasında gelişen topuk dikeni ise sıklıkla aşil tendonunun iltihaplanması ile ilişkilidir.

Topuk Dikeni Neden Olur? 

Topuk dikeni, topuk kemiğinin alt kısmında birkaç ay boyunca kalsiyum birikmesi meydana gelince oluşur.

Yumuşak doku tendonları, kaslar veya plantar fasyanın kronik olarak gerilmesi ve tekrar tekrar yırtılması sonucu oluşan lokal iltihabi süreç, kalsiyum birikmesinin yaygın bir nedenidir. Plantar fasya topuk kemiğini ayak parmaklarına bağlayan bağ dokusu şerididir. Topuk dikeni, özellikle uzun koşu ve atlama yapan sporcular arasında yaygındır.

Topuk Dikeni Risk Faktörleri Nelerdir?

• Topuk kemiğine, bağlara ve topuk yakınındaki sinirlere aşırı stres uygulayan yürüyüş anormallikleri
• Özellikle sert yüzeylerde tempolu yürüyüş veya koşu
• Uyumsuz veya kötü giyilmiş ayakkabılar, özellikle uygun kemer desteği olmayanlar
• Aşırı kilo ve obezite

Diğer risk faktörleri şunlardır:

Sportif aktiviteler: Koşma ve zıplama

Sert yüzeyler: Sert yüzeylerde yürümek veya sert tabanlı ayakkabıları tercih etmek

Travma: Topuğu çarpma, sert vurma gibi travmalar

Yaşlanmak: İlerleyen yaşla birlikte topuk dikeni de gelişebilmektedir

Fazla kilo: Fazla kilo sonucunda topukta oluşan baskı

Uygun olmayan ayakkabılar: sert tabanlı, topuklu veya ortopedik olmayan ayakkabıları tercih etmek

Topuk dikenine neden olabilecek bazı tıbbi durumlar da vardır. Bu durumlar şunları kapsar:

• Reaktif artrit (Reiter hastalığı)
• Ankilozan spondilit
• Diffüz idiopatik iskelet hiperostozu
• Plantar fasiit
• Aşil tendiniti

Topuk Dikeni Belirtileri Nelerdir?

Topuk dikeni sabahları atılan ilk adımla birlikte ağrıya neden olmaktadır. Bu ağrı gün içinde azalmalar gösterse de, gün sonunda artarak devam edebilmektedir.

Topuk dikeni yaş ilerledikçe daha sık olarak ortaya çıkabilir. Genellikle spor için uygun olmayan sert tabanlı ayakkabılarla uzun süre yürüyüş yapmak, kronik olarak travmaya maruz kalmak, bazı romatizmal hastalıklar, hamilelik veya obezite gibi durumlarda da gözlemlenebilmektedir. Topuk dikenin en sık karşılaşılan belirtileri ise;

• Sabah yataktan çıkarken atılan ilk adımda topukta bıçak gibi keskin ağrı
• Gün içinde kesik kesik ağrı
• Topuk iltihabı veya topuk şişmesi
• Topuk altında kemik benzeri çıkıntı
• Topukta yürümeyi zorlaştıran bir hassasiyet hissi gibi durumlar gözlemlenebilir.

Topuk Dikeni Tanısı Nasıl Konur?

Topuk dikeninin tanısında ortopedik muayene çok önemlidir.  Devamlı ya da zaman zaman topukta oluşan ağrı sonucunda topuk dikeninden şüphelenilmesi durumunda mutlaka bir Ortopedi ve Travmatoloji uzmanına danışılmalıdır. 

Genellikle hastanın şikayeti, muayene esnasında üstüne bastıktan sonra hastanın ayak topuğunda ağrı görülmesi ve topukta batma hissetmesi topuk dikeni ile ilgili fikir sahibi olunmasını sağlar. Bunlara ek olarak topuk dikeni röntgen görüntüsü, yani röntgen filmlerinde dikensi çıkıntıların olması teşhise kesinlik kazandırır. Nadiren bazı hastalardan ayak tabanı zarının topuk kemiğine yapıştığı yerdeki ödemi ya da var olabilecek yırtıkları görmek için MR’da istenir. Ancak MR sıklıkla istenen bir tetkik değildir.

Topuk Dikeni Tedavisi Nasıl Yapılır? 

Topuk dikeni tedavisinde amaç ayağa binen basıncı azaltmak, ağrı ve iltihabı kontrol altına almak, doku iyileşmesini teşvik etmek ve yumuşak dokuların esnekliğini artırmaktır. Topuk dikeni için yapılan tedaviler şunları içerebilir:

• İstirahat. Bol miktarda istirahat ayağa uygulanan baskıyı azaltarak etkilenen bölgedeki iltihabi durum ve ilişkili ağrı ve şişliğin azaltılmasına yardımcı olabilir.

• Buz uygulama. Buz iltihabı baskılayarak ağrı ve şişliği azaltmaya yardımcı olabilir.

• Ortez kullanımı. Bu amaçla kullanılan halka şeklindeki tabanlıklar topuktaki baskıyı almak için ayakkabının içine yerleştirilerek kullanılır.

• Gece ateli ve alçıları

• Darbe emici spor ayakkabı giymek. Ayaktaki yumuşak dokulara uygulanan basıncı hafifletmeye ve ağrıyı azaltmaya yardımcı olabilir.

• Antienflamatuar ilaçlar. İltihabi süreci baskılayarak şişliği azaltmaya yardımcı olur.

• Ekstrakorporeal şok dalgası tedavisi (ESWT). ESWT tedavisi şok dalgası, ses dalgası, halk arasında da “Topuk dikeni kırdırma ya da topuk dikeni kırma ” olarak da tabir edilen bir tedavi yöntemidir. Bu tedavideki hedef; topuk altında röntgen filminde görülen çıkıntıyı kırmak değil, yüksek enerjili ses dalgaları ile ayak tabanı zarının topuğa yapıştığı yerde iyileştirmeyi hızlandırmak için kontrollü bir zedelenme, yani mikro kanamalar yaratmaktır.

•  Fizik tedavi.Topuk dikeni olan hastaların yüzde 90’ından fazlası ameliyat gerektirmez ve yalnızca fizik tedavi ile önemli iyileşme görebilirler. Fizik tedavi ağrıya neden olan ve hareketliliği engelleyen iltihaplanmayı azaltabilir.

Deneyimli bir fizyoterapist, güvenli, etkili ve yeniden yaralanmayı önlemek için tasarlanmış bir topuk dikeni kurtarma planı oluşturmak için muhtemelen germe, bantlama, medikal masaj ve alt bacak güçlendirme egzersizlerini birleştirecektir. Tipik olarak, bir topuk dikeni fizik tedavi planı önce ağrının giderilmesine, ardından esnekliğe, hareket açıklığına ve kas kontrolüne ve son olarak normal aktiviteye dönüşe odaklanacaktır.

Topuk Dikeni Ev Egzersizi Önerileri

• Pet şişe de suyu dondurduktan sonra ayak tabanında bastırarak gezdirin. Hem bölgeyi ezerek gevşetmiş hem de soğuk uygulamış olursunuz.
• Plantar fasyayı ezerek gevşetmek için tenis topunu ayak tabanında gezdirebilirsiniz.
• Ayağınızı diğer dizinizin üstüne koyup, başparmağınızdan tutup kendinize doğru çekerek plantar fasyayı gerebilirsiniz.
• Core kasların optimal aktivasyonu sayesinde ayakta duruş esnasında eklemlere binen yük azalır. Bundan dolayı core grup kaslara yönelik egzersizler yapabilirsiniz.
• Siyatik sinir gerilimi de o bölgede ağrıya neden olabilir, siyatik sinir mobilizasyonu için evde slump egzersizi yapabilirsiniz.
• Bacak kaslarına yönelik gevşetme yapabilirsiniz.