FELÇ (İNME)

Halk arasında “inme indi” olarak tabir edilen felç; oksijen bakımından zengin (arteryel) kan akışının bir anda kesildiği veya hayati derecede azaldığı durumlarda meydana gelen bir beyin krizi durumudur. Felç geçirme, beyni besleyen kan damarlarındaki akışın durmasıyla meydana gelen bir beyin hasarıdır.

 

Felç (inme) Nedenleri Nelerdir?

 

İnmenin 2 çeşidi mevcuttur: Tıkalı bir arter (iskemik inme) veya bir kan damarı sızıntısı veya patlaması (hemorajik inme). Bazı kişiler, kalıcı belirtilere neden olmayan, geçici iskemik atak (TIA) olarak bilinen ve beyne giden kan akışında geçici bir kesinti yaşatan inmeye maruz kalabilir.

İskemik İnme

En yaygın yaşanan felç türüdür. Beynin kan damarlarında daralma ya da tıkanma meydana gelir ve ciddi şekilde azalmış kan akışına (iskemi) neden olur. Tıkanmış veya daralmış kan damarları, kan damarlarında biriken yağ parçacıklarında ya da kan dolaşımında dolaşan ve beyindeki kan damarlarına yerleşen kan pıhtıları veya diğer kalıntılardan kaynaklanır.

Hemorajik İnme

Hemorajik inme, beyindeki bir kan damarı sızdırdığında ya da yırtıldığında meydana gelir. Beyin kanamaları, kan damarlarınızı etkileyen birçok durumdan kaynaklanabilir.

Hemorajik İnme Faktörleri

• Kontrolsüz yüksek tansiyon
• Kan sulandırıcı ilaçlarla aşırı tedaviye maruz kalmak
• Kan damarı duvarlarında meydana gelen şişkinlik
• Travma
• Damar duvarında zayıflığa neden olan protein birikimleri
• Kanamaya neden olan iskemik inme
• Arteriyovenöz malformasyon

 

Geçici İskemik Atak (TIA)

Felç geçirmeye benzer geçici bir dönemdir. Geçici istemik atak, kalıcı bir hasara sebebiyet vermez. Beynin bir kısmına giden kan akışındaki geçici bir düşüşten kaynaklanır. Beş dakika ya da daha az sürebilir. Tıpkı istemik inme gibi, geçici istemik atak da bir pıhtı varlığında kan akışında azalma ya da kan akışının kesintiye uğraması gibi durumlarda ortaya çıkar.

Semptomlarınız kısa bir sürede iyileştiği için, geçici istemik atak geçirdiğinizi düşünseniz bile acil yardım istemenizde fayda vardır. Sadece semptomlara bakarak bu değerlendirmeyi yapmak mümkün değildir. Geçici istemik atağınız mevcutsa, beyninize giden arterlerin tıkanmış ya da daralmış olabileceği manasına gelir. Geçici bir istemik atağa sahip olmak, daha sonra tam gelişmiş bir inme geçirme riskinizi artırmaktadır.

 

Felç(inme) Risk Faktörleri Nelerdir?

• 55 yaş üzeri kişilerin, gençlere kıyasla felç olasılığı daha yüksektir. 
• Erkeklerde felç riski de kadınlara oranla daha yüksek seyretmesine rağmen kadınlarda inmeden dolayı ölüm oranları erkeklerden fazladır. 
• Östrojen içeren doğum kontrol haplarının veya hormon tedavilerinin kullanılması felç riskini artırır.
• Fazla kilolu ya da obez olmak.
• Fiziksel hareketsizlik
• Sigara veya uyuşturucu kullanımı felç geçirme riskini artırabilir. 

Tıbbi olarak inme için yüksek riskli hastalıklar arasında  hipertansiyon, hiperlipidemi, diyabet, kalp yetmezliği, atrial fibrilasyon gibi kalp ritim bozuklukları, obsrüktif uyku apnesi sayılabilir.

Felç (inme) Belirtileri Nelerdir?

Felç etkilenen sinir dokusuyla ilişkili kas grubunda çeşitli düzeylerde ortaya çıkan güç kaybını tanımlar. Bununla birlikte altta yatan rahatsızlığın etkileme düzeyi ve şiddetine bağlı olarak başka nörolojik belirtiler de hastanın klinik durumuna yansıyabilir. Bu belirtiler aşağıdaki gibi özetlenebilir:

• His kaybı: Güç kaybının yanında etkilenen bölgenin dokunma duyusu gibi hissetmeden sorumlu sinir hücrelerinin zarar görmesi halinde hastalarda uyuşma, elektriklenme, karıncalanma veya tamamen his kaybı ortaya çıkabilir.

• Hareket bozukluğu: Kas gruplarının hareket yeteneği kadar koordineli ve isteğe bağlı şekilde hareketlerinin sağlanması da sinir dokularının fonksiyonları arasındadır. Bu mekanizmalardan sorumlu hücrelerin etkilenmesi halinde anormal şekilde kasılmalar veya istenilen hareketin doğru şekilde yapılamaması gibi hareket bozuklukları görülebilir.

• Görme kaybı: Özellikle beyin dokularının etkilendiği rahatsızlıkların seyrinde görme merkezinin zarar görmesi sonucunda çeşitli düzeylerde görme kaybı veya bulanık görme olabilir.

• İşitme kaybı: Beyin dokularını etkileyen hastalıklarda işitme merkezinin etkilenmesi durumunda çeşitli düzeylerde işitme kaybı gelişebilir.

• Bilinç değişikliği: Beynin ön bölgelerinin etkilendiği hallerde hastalarda kişilik değişiklikleri, unutkanlık, bilinç değişikliği, uyku hali veya koma ortaya çıkabilir.

• İdrar veya dışkı kontrolünün kaybı: İdrar ve dışkılama davranışlarının kontrolünü sağlayan beyin veya omurilik bölgelerinin etkilendiği hallerde istemsiz olarak idrar yapma veya dışkılama izlenebilir.

• Ağrı: Ağrı duyusunun algılanmasından sorumlu sinir dokularının zarar görmesi halinde şiddetli ağrı şikayeti hastalarda izlenebilir.

 

Felç (inme) Tedavisinde Neler Yapılır?

Felcin tedavi planı altta yatan hastalık ve etkilenme düzeyine bağlı olarak değişebilir. Bu bakımdan felcin nedeninin doğru şekilde tespit edilmesi çok önemlidir. Altta yatan hastalığa bağlı olarak felç tedavisinde aşağıdaki yöntemlerden faydalanılır:

• Felçlerde sinir dokularının dolaşımının yeniden sağlanması çok önemlidir. Damar tıkanıklıklarında tıkanıklığın özellikle ilk 3 saatte çeşitli ilaçlarla giderilmesi kritiktir. Bunun dışında yeniden tıkanıklığın önlenmesi için kan sulandırıcı ilaçlardan yararlanılır.

• Beyin kanamalarında kanama bölgesinin onarılması ve mevcut kanamanın cerrahi olarak giderilmesi gerekebilir.

• Beyin ve omurilik yaralanmalarında yaralanma düzeyine göre beyin cerrahisi ile onarım yapılması gerekebilir.

• Kalıcı güç kaybına uğrayan bölgelerde kaybedilen yetinin geri kazandırılmasına yönelik fizik tedavi ve rehabilitasyon uygulamaları faydalıdır.

• Spastik tipte felçlerde kasların gevşetilmesine yönelik ilaç tedavisi, botoks uygulaması ve fizik tedavi yöntemleri yararlıdır.

 

Felçte (inme) Fizik Tedavi Nasıl Planlanır?

Felcin fizik tedavi ve rehabilitasyon sürecine hastanın tıbbi durumu stabil olur olmaz, ilk günler veya ilk haftadan itibaren başlanmalıdır.

• Eklem hareket açıklığı egzersizleriyle tedaviye başlanır. Bu egzersizler hastanın katılabildiği ölçüde pasif, yardımlı veya aktif şekilde yaptırılabilir.

• Hasta en erken dönemde yatak kenarında oturma pozisyonuna alınır ve gövde kontrolü kazanılır.
• Kas kuvvetinin ve gövde kontrolünün artması ile beraber ayakta durma ve yürüme egzersizlerine başlanılır.

• Hastada denge bozukluğu oluşmuşsa denge hissini arttırıcı egzersizler yapılır.

Felç fizik tedavisinde iyileşme inmenin şiddeti ve etkilediği bölgeye göre değişebilir. Hafif kısmi felç tablolarında çoğunlukla hızlı iyileşme görülür. Hafif kısmi felçli hastalar genellikle 0-3 ay içerisinde iyileşme gösterir. Ancak el ile ilgili ince motor beceriler diye tanımlanan hassas el hareketlerinin düzelmesi biraz daha fazla zaman alabilir.

Daha ağır kısmi felç tablolarında iyileşme süresi ve oranı değişken olur. Felcin şiddeti, beyinde etkilediği alanın genişliği, hastanın yaşı, inmeye sebep olan faktörler ve hastanın genel tıbbi durumu ile sigara, alkol kullanımı, egzersiz geçmişi, ağırlığı gibi yaşam tarzı özellikleri iyileşmede önemli faktörlerdir.

Felçten sonraki ilk 0-6 ay iyileşme adına en önemli zamanlardır. Çünkü bu dönem beynin plastisitesi denilen iyileşme kapasitesinin en yüksek olduğu zamandır. Her gün fizik tedaviye katılmak beynin iyileşme potansiyelini en üst düzeye taşımaya yardım eder. Bu durum ilk 3-6 aydan sonra da devam eder. Ancak ilk 3-6 ayda hastanın felçli tarafını kullanmamasından dolayı oluşan öğrenilmiş kullanmama tablosu beyinde yer etmeden nöroplastisiteyi uyarmak daha kolay olabilir.

Felçten sonraki iyileşme sürecinde ilk 3-6 aydan sonra iyileşme hızında yavaşlama ve fonksiyonların belirli bir düzeyde seyri söz konusu olabilir. Buna plato denilir. Platoyu aşmanın en iyi yolu tedavi uygulamalarını çeşitlendirmektir. Beyin daha önce alışık olmadığı yeni egzersizlere maruz bırakıldığında fonksiyonel geri kazanım için tekrardan uyarılır.

 

 

SIK SORULAN SORULAR

Felç Geçiren İnsan Düzelir mi?

Felç sonrası iyileşme süresi herkes için farklıdır; haftalar, aylar ve hatta yıllar alabilir. Bazı hastalar tamamen iyileşir, ancak bazı hastalarda uzun vadeli veya ömür boyu süren sakatlıklar kalabilir.

Felç Hangi Yaşlarda Görülür?

Felç geçirme ihtimali, 55 yaşından sonra her 10 yılda ikiye katlanıyor . Felç yaşlı yetişkinler arasında yaygın olmasına rağmen, 65 yaşından genç birçok insan da felç geçirir. Aslında, yaklaşık yedi felçten biri, 15 ila 49 yaşları arasındaki ergenlerde ve genç erişkinlerde görülür.

Felce Ne Sebep Olur?

Bir kan pıhtısı beyne kan ve oksijen akışını engellediğinde meydana gelirler . Bu kan pıhtıları tipik olarak atardamarların zamanla yağ birikintileri (plaklar) tarafından daraldığı veya tıkandığı bölgelerde oluşur. Bu süreç ateroskleroz olarak bilinir.

İlk Felç Geçirildikten Sonra İkinci Felci Geçirme Olasılığı Nedir?

Bir felçten kurtulduktan sonra bile, tamamen atlatmış sayılmazsınız çünkü tekrar felç olma olasılığınız çok daha artmış durumdadır. İlk felç geçiren hastaların yüzde 23’ü ikinci felci geçirmişlerdir.

Beyin, Felç Geçirdikten Sonra Normale Döner Mi?

Kısa cevap evet; Beyin, felç veya beyin hasarından kaynaklanan akut travmadan sonra iyileşebilir, ancak iyileşme derecesi değişebilir . Beynin tamamen iyileşebilmesinin nedeni, bazen beyin plastisitesi olarak adlandırılan nöroplastisitedir.

Uykumda Felç Geçirebilir Miyim?

Felcin %13 ila %44’ünün uyku sırasında meydana geldiği bilinmektedir . Bilinen diğer risk faktörlerine ek olarak horlama, uyku apnesi, obezite ve gündüz uyku halinin inme riskini önemli ölçüde artırdığı gösterilmiştir.

Stres Felce Neden Olabilir mi?

İşten kaynaklanan stresin, özellikle yüksek tansiyon ve kalp hastalığı olmak üzere kardiyovasküler hastalık riskinizde artışa neden olması da dahil olmak üzere sağlığınız için kötü olduğu bilinmektedir. Özellikle stresin de felce neden olup olmadığını merak ettiyseniz, cevap ne yazık ki evet .